માંની લો આ મહિને તમારા પીરિયડ્સની તારીખ આવી ગઈ છે પરંતુ તમને પીરિયડ્સ નથી આવતા. શરૂઆતમાં, તમે ખૂબ કાળજી રાખશો નહીં. તમે વિચારતા જ હશો કે કદાચ આ મહિને કોઈ કારણસર પીરિયડ્સમાં વિલંબ થયો છે અને થોડા દિવસો રાહ જોવી પડશે. પરંતુ આખો મહિનો પસાર થઈ જાય છે અને તમને પીરિયડ્સ આવતા નથી. હવે તમને શંકા થવા લાગી છે. શું તમે ગર્ભવતી નથી? પરંતુ તમે રક્ષણનો ઉપયોગ કર્યો હતો, નહીં? જો તમે ગર્ભાવસ્થા પરિક્ષણનો પ્રયાસ કરો છો, તો પરિણામ નકારાત્મક આવે છે, એટલે કે તમે ગર્ભવતી નથી.
તો પછી અચાનક પીરિયડ્સ બંધ થવાનું કારણ શું હોઈ શકે? હજુ મેનોપોઝની ઉંમર પણ નથી. હવે કલ્પના કરો કે તમે 17 વર્ષના છો. તમારા બધા મિત્રોને દસ-અગિયાર વર્ષની ઉંમરે અથવા વધુમાં વધુ બાર-ચૌદ વર્ષની ઉંમરે માસિક આવ્યા હતા. પરંતુ આટલી ઉંમર હોવા છતાં તમારા પીરિયડ્સ હજુ આવ્યા નથી. તમે તમારા મિત્રોને સેનિટરી પેડ ખરીદતા જોશો, સાંભળ્યું છે કે તમે PMS અને પીડા વગેરે વિશે ફરિયાદ કરો છો.
તમને ખૂબ જ વિચિત્ર લાગે છે કે તમને હજી સુધી આ અનુભવો થયા નથી. શું તમારી પાસે કોઈ ખામીઓ છે? શું તમે બીજાઓથી અલગ છો? આ બધા પ્રશ્નો તમારા મનમાં તણાવ પેદા કરે છે.વિજ્ઞાનની ભાષામાં તેને ‘એમેનોરિયા’ કહે છે. એમેનોરિયા એ એક શારીરિક સ્થિતિ છે જેમાં સ્ત્રી પ્રજનનક્ષમ વયની હોવા છતાં તેને અમુક કારણોસર માસિક આવતું નથી. તે પોતે કોઈ રોગ નથી, પરંતુ તેની પાછળ ઘણા કારણો છે, જેમાં પ્રજનન સંબંધિત રોગોનો સમાવેશ થાય છે.
એમેનોરિયાના બે પ્રકાર છે.પ્રાઈમરી એમેનોરિયા’ અને સેકન્ડરી એમેનોરિયા. પ્રાઈમરી એમેનોરિયા એ ત્યારે થાય છે જ્યારે છોકરી 16 વર્ષની હોય અને તે કિશોરાવસ્થામાં પહોંચી ગઈ હોવા છતાં તેને ક્યારેય માસિક ન આવ્યું હોય. સેકન્ડરી એમેનોરિયા ત્યારે થાય છે જ્યારે ગર્ભાવસ્થા અથવા મેનોપોઝ વિના ઓછામાં ઓછા બે થી ત્રણ મહિના માટે સ્ત્રીના માસિક સ્રાવ અચાનક બંધ થઈ જાય છે. જો કોઈ છોકરી 13-14 વર્ષની ઉંમર સુધીમાં કિશોરાવસ્થા પ્રાપ્ત કરતી નથી, તેના શરીરમાં ફેરફાર થતો નથી, તો તેણીને પ્રાથમિક એમેનોરિયા થવાની સંભાવના વધુ છે. પ્રાથમિક એમેનોરિયાના ઘણા કારણો હોઈ શકે છે. યુ.એસ.માં થયેલા એક સંશોધનમાં બાળપણની સ્થૂળતા અથવા વધુ સ્થૂળતા સાથે તેનો સંબંધ જોવા મળ્યો છે.
આની પાછળ ‘ટર્નર્સ સિન્ડ્રોમ’ નામનું આનુવંશિક કારણ હોઈ શકે છે, જેમાં છોકરીના શરીરમાં બેને બદલે માત્ર એક જ X રંગસૂત્ર હોય છે. તે ગોનાડલ ડિસજેનેસિસ નામની હોર્મોનલ સમસ્યાને કારણે પણ થઈ શકે છે, જેમાં છોકરીના અંડાશય અથવા અંડાશયમાં પૂરતા પ્રમાણમાં ઇંડા ઉત્પન્ન થતા નથી. તે શારીરિક કારણોસર પણ હોઈ શકે છે જેમ કે શરીરમાં ગર્ભાશયની ગેરહાજરી, શારીરિક અથવા માનસિક તણાવ, વધુ પડતું અથવા ખૂબ ઓછું વજન, અથવા આહાર અને જીવનશૈલી સંબંધિત સમસ્યાઓ. ગૌણ એમેનોરિયા સામાન્ય રીતે હોર્મોનલ સમસ્યાઓને કારણે થાય છે. આવું થાઈરોઈડની સમસ્યાને કારણે હોઈ શકે છે.
આનું કારણ કફોત્પાદક ગ્રંથિમાં ગાંઠ હોઈ શકે છે, જે શરીરના તમામ મહત્વપૂર્ણ હોર્મોન્સને નિયંત્રિત કરે છે. પરંતુ આજના જમાનામાં, તેની પાછળનું સૌથી મોટું કારણ છે PCOD અથવા ‘Poly Cystic Ovary Disease’, જેમાં સ્ત્રીના શરીરમાં ટેસ્ટોસ્ટેરોન હોર્મોનની વધુ માત્રા ઉત્પન્ન થાય છે અને તેના અંડાશયમાં કોથળીઓ અથવા ગઠ્ઠો હોય છે. PCOD ની સમસ્યા દર દસમાંથી એક મહિલામાં જોવા મળે છે અને તે સ્ત્રીના આખા શરીરને અસર કરે છે. આ બધા સિવાય સેકન્ડરી એમેનોરિયા માનસિક તાણ, ખાવા-પીવાની અછત, વધુ પડતું કે બહુ ઓછું વજન અને વધુ પડતી કસરતને કારણે પણ થઈ શકે છે.
એમેનોરિયા પોતે એક રોગ ન હોઈ શકે, પરંતુ તે તમારા શરીરને અસર કરી શકે છે. મોટી સમસ્યાનું લક્ષણ બનો. જો પીરિયડ્સ સંબંધિત આવી કોઈ સમસ્યા થઈ રહી હોય તો તેને ગંભીરતાથી લેવાની જરૂર છે અને તમારા આહાર અને જીવનશૈલીમાં કેટલાક જરૂરી ફેરફારો કરવાની જરૂર છે. આવી સ્થિતિમાં, ડૉક્ટરની સલાહ લેવામાં કોઈ વિલંબ અથવા સંકોચ ન કરવો જોઈએ કારણ કે જો શરૂઆતમાં તેની અવગણના કરવામાં આવે તો પછી તે ખૂબ મુશ્કેલ બની શકે છે.
જો ખરેખર તેની પાછળનું કારણ કોઈ રોગ છે તો હિંમત ન હારવી જોઈએ અને એ ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે આ લડાઈમાં આપણે એકલા નથી. પ્રજનન સંબંધિત સમસ્યાઓ સમગ્ર વિશ્વમાં ઘણી સ્ત્રીઓને થાય છે અને તેમાંથી ઘણી સ્ત્રીઓ કુદરતી જીવન જીવવામાં સક્ષમ છે. આવી સ્થિતિમાં, આપણે ડૉક્ટરની સલાહને અનુસરતા રહેવું જોઈએ અને દરેક રીતે પોતાનું ધ્યાન રાખવું જોઈએ જેથી આ સમસ્યાઓ આપણા પર હાવી ન થાય.
