વ્યક્તિની પ્રકૃતિ અને વ્યાધિ એકસરખાં હોય તો પણ રોગ પ્રમાણે આયુર્વેદમાં ઔષધો બદલાતાં રહે છે. કબજિયાતમાં વાયુ, પિત્ત અને કફની પ્રધાનતા પ્રમાણે ઔષધોમાં ફેરફાર સંભવી શકે છે. હીમેજ એક આકર્ષક ઔષધિ છે જે વાળની ખોટને નિયંત્રિત કરવામાં અને વાળના વિકાસને પ્રોત્સાહિત કરવામાં મદદરૂપ થઈ શકે છે. આ વિટામિન સી, આયર્ન, મેંગેનીઝ, સેલેનિયમ અને કોપરની હાજરીને કારણે છે હીમેજ ખોપરી ઉપરની ચામડીને શ્રેષ્ઠ પોષણ આપે છે.
વાયુ લૂખો, હળવો, ઠંડો અને ચંચળ હોવાથી વાતજન્ય કબજિયાતમાં સ્નિગ્ધ, ઉષ્ણ, ગુરુ અને વાયુનું અનુલોમન કરનારાં ઔષધો વધુ અસરકારક બને છે. દિવેલ આવું જ એક ઔષધ છે. એ જ રીતે હરડે ત્રિદોષ શામક, વાયુનું અનુલોમન કરનારી અને પાચનતંત્રને સુધારનારી હોવાથી કબજિયાતમાં કામિયાબ બને છે. હરડેમાં પણ નાનકડી હિમેજ (ચેતકી) વધુ વિરેચક છે.
હીમેજ ના બીજમાંથી મેળવેલું તેલ જઠરાંત્રિય માર્ગની ગતિ સુધારવા માટે વપરાય છે. હીમેજ આંતરડાની ચળવળને મટાડવામાં મદદ કરે છે અને હીમેજ તીવ્ર કબજિયાતની સ્થિતિમાં સ્ટૂલને સરળતાથી દૂર કરવા પ્રોત્સાહન આપે છે. દિવસમાં બે વખત હીમેજ પાવડર પાણી સાથે લેવાથી તેની એન્ટીકિસડન્ટ અને ઇમ્યુનોમોડ્યુલેટરી પ્રવૃત્તિઓને કારણે કોષના નુકસાનને ઘટાડીને રોગપ્રતિકારક શક્તિને વેગ મળે છે.
ઘણા રિસર્ચમાં સાબિત થયું છે કે મોટાભાગની બીમારીઓ પેટથી શરુ થાય છે અને હિમેજ પેટને સાફ કરવામાં મદદ કરે છે જેથી ઈમ્યુનિટી વધે. તે આંતરડાંને સૂકાવાથી પણ અટકાવે છે. મળ સુકાઈ જતો હોય, જોર કર્યા પછી જ ગંઠાયેલો ઝાડો થતો હોય, આંતરડામાં આમ તથા વાયુ રહ્યા કરતો હોય તેવા લોકોએ દિવેલમાં સાંતળેલી હીમેજ નું ચમચી ચૂર્ણ રોજ રાત્રે ફાકી જવું.
બજારમાંથી સારી વજનદાર, નાની, કાળી હિમેજ લાવી બરાબર સાફ કરી દિવેલમાં સાંતળી નાખવી. દિવેલનું પ્રમાણ હિમેજ ડૂબે એટલું પણ લઈ શકાય. આ રીતે થોડા કથ્થાઈ જેવા રંગની દેખાય ત્યાં સુધી હિમેજને તળી એક ઝારા દ્વારા બહાર કાઢી લેવી. દિવેલ નીતરી જાય ત્યારે ખાંડીને તે ચૂર્ણ એક કાચની બાટલીમાં ભરી રાખવું. રોજ રાત્રે તેમાંથી એકાદ ચમચી જેટલું અથવા તો અનુકૂળ માત્રામાં ચૂર્ણ લઈ ફાકી જવું.
હિમેજ ભીંજાય એટલું ઓછું દિવેલ લઈને પણ લોઢી પર હિમેજને સાંતળી શકાય. પિત્તની કોઈ તકલીફ હોય કે અમ્લપિત્ત જેવો કોઈ વ્યાધિ થયેલ હોય તો દિવેલના બદલે ચોખ્ખું ઘી મૂકીને પણ હિમેજને શેકી શકાય. આ ર્ણ રોજ રાત્રે એકાદ ચમચી ફાકી જવાથી રોજ સવારે સરળતાથી પેટ સાફ આવે છે. પેટમાં વાયુ અને પિત્ત બન્નેે સાથે હોય તો દિવેલ અને થોડું ઘી નાખી હિમેજને સાંતળી શકાય છે.
ત્વચાના ચેપને અટકાવે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, હીમેજ ના વધુ પડતા સેવનથી ઝાડા થઈ શકે છે. આ બાબતનું પણ ધ્યાન રાખવું જોઈએ કે જો ત્વચા અતિસંવેદનશીલ હોય તો આ પેસ્ટનો ઉપયોગ વાહક તેલ (નાળિયેર તેલ) સાથે કરવો જોઈએ. આંતરડા ને લગતા કોઈ પણ રોગ માટે હીમેજ ખૂબ જ ઉપયોગી છે. તે કબજિયાત માં પણ તુરત રાહત આપે છે.
બર્નિંગ, ખંજવાળ અથવા લાલાશ જેવી આંખની મોટાભાગની સમસ્યાઓ સામાન્ય રીતે પિત્ત દોષના અસંતુલનને કારણે થાય છે. પિત્ત સંતુલન અને ચક્ષુષ્ય (આંખના ટોનિક) ગુણધર્મોને કારણે હીમેજ આંખના રોગો માટે ફાયદાકારક છે. તે આ બધા લક્ષણોને ઘટાડવામાં અને આંખ ને શીતળતા આપવામાં ઉપયોગી છે. હરડે , હિંગ , સૂંઠ , હિમેજ , પીપર , કાકચીયાના મીંજ , સિંધવ અને સંચળ નું ચૂર્ણ તૈયાર કરીને હૂંફાળા જળ સાથે સવારે તથા સાંજે ગ્રહણ કરવામાં આવે તો કબજીયાત દૂર થાય.
હીમેજ શરીરમાંથી ઝેર દૂર કરવામાં મદદ કરે છે અને હીમેજ પાચક અને પાચન ગુણધર્મોને કારણે પાચક સિસ્ટમને પાટા પર રાખે છે. હીમેજ ખોરાકના યોગ્ય પાચન દ્વારા અને ચયાપચયમાં સુધારો કરીને વજનને સંચાલિત કરવામાં મદદ કરે છે. હીમેજ કાફ અને બેલેન્સિંગ પ્રોપર્ટીને કારણે કુદરતી રીતે ઉધરસ અને શરદીથી બચવા માટે હરાદ સારું છે. કપને સંતુલિત કરવા માટે હીમેજને મીઠું સાથે લો.
